Wystawa mieszcząca się na obszernym chórze archikatedry ukazuje wybrane dzieła sztuki związane z wielowiekową historią tego niezwykłego kościoła – skarbca tradycji i zabytków przeszłości. Ekspozycja pomyślana jest jako komentarz historyczny nie tylko do przedmiotów zgromadzonych w gablotach lecz także do tych, obecnych we wnętrzu kościoła.
Wystawa obejmuje trzy główne wątki:
– historię i pamiątki pozostałe po lubelskim zakonie jezuitów,
– po zburzonej farze oraz
– po katedrze diecezji chełmskiej w Krasnymstawie.
Zmienne losy budowli – najpierw jezuickiej do kasata Towarzystwa Jezusowego w roku 1773), na początku XIX wieku podniesionej do rangi katedry, ukazuje makieta prezentująca pierwotną funkcję i architekturę kościoła, będącego świątynią kolegium.
Z Krzyżem Trybunalskim, cieszącym się w katedrze nieustannym kultem wiernych, wiąże się srebrna korona cierniowa i perizonium oraz kilkuset wotów.
W przestrzeni wystawy nie mogło zabraknąć kilku interesujących pamiątek związanych bezpośrednio z utworzeniem diecezji i przekształceniem kościoła pojezuickiego w Katedrę. Są to m.in. snycerskie elementy stalli kapitulnych z herbami kapituły i województwa lubelskiego. Katedra lubelska jest bezpośrednim spadkobiercą i kontynuatorem średniowiecznej katedry diecezji chełmskiej w Krasnymstawie, jako że ostatni biskup chełmski objął godność pierwszego biskupa lubelskiego. Z tego względu po bogatej katedrze krasnostawskiej właśnie w Lublinie dotrwało wiele cennych elementów wyposażenia, z których niektóre zostały zakonserwowane i zaprezentowane na wystawie. Wśród nich znalazły się również dzieła sztuki po skasowanym w Krasnymstawie zakonie jezuitów, które u nas znalazły swe schronienie, wzbogacając liturgię i katedralny Skarbiec. Do nich m.in. należą złocone figury świętych jezuickich, srebrny krzyż bpa Krzysztofa Szembeka z ok. 1717 roku czy późnobarokowe naczynia liturgiczne (kielichy, puszka) z kompletu z 1745 roku fundacji kapituły katedralnej.
Wśród poddanych uprzednio pieczołowitej konserwacji zabytków: sreber, brązów, snycerki i szat liturgicznych (XVI-XVII w.) szczególne wrażenie robi unikatowy XVIII-wieczny parasol procesyjny.
W przestrzeni środkowej chóru, gdzie na sklepieniu i ścianach zachowała się XVIII-wieczna polichromia, w sposób szczególny została doświetlona scena na sklepieniu „Rozmowy Jezusa z Ignacym Loyolą, ojcem założycielem zakonu jezuitów”.
Na stanowiskach multimedialnym można studiować biblijne sceny przedstawione we wnętrzu oraz detale trudne do obejrzenia z poziomu posadzki kościoła, co stanowić będzie wprowadzenie do zwiedzania świątyni i pomoc w rozpoznaniu złożonych treści zobrazowanych z barokowym przepychem. Stanowiska multimedialne zawierają także dodatkowe materiały z historią katedry, prezentują sylwetki kolejnych pasterzy diecezji oraz przybliżają zagadnienia związane m.in. z konserwacją fresków i monumentalnych katedralnych organów.
Za pomocą obszernych przeszkleń można zapoznać się z elementami zabytkowego mechanizmu napędu potężnych organów ufundowanych w 1935 roku przez biskupa Mariana Fulmana. Ten największy instrument o trakturze pneumatycznej w diecezji lubelskiej, wpisany swą strukturą wizualno-techniczną i brzmieniem we wnętrze naszej świątyni – niezwykle zyskały po pieczołowitej konserwacji. Na ekranie monitora można poznać dokładniej budowę i funkcję instrumentu, a nagrania muzyki organowej dopełnią wrażeń, jakie czekają na zwiedzających.
Fotorelacja z poświęcenia nowej wystawy przez ks. arcybiskupa: