Ołtarz św. Franciszka Ksawerego (dawna kaplica św. Ignacego Loyoli)

Obraz przedstawiający uwielbienie św. Franciszka Ksawerego (1506-1552) pochodzi z początku XVIII w. Jeśli dopowiemy sobie, że ten święty ochrzcił, doprowadzając do wiary blisko 400.000 pogan, to rzeczywiście jest kogo podziwiać! Obraz dotarł tu podczas zaborów z Połocka przez Janów Podlaski, jego autorem jest prawdopodobnie Szymon Czechowicz. W górnej części obrazu, na niebiosach siedzi Matka Boża w otoczeniu trójki dzieci, aniołków i świętych, z symbolami wiary, nadziei i miłości, nad głowami widnieje napis IHS.

W centrum obrazu unosi się klęczący na chmurze św. Franciszek Ksawery, misjonarz.

Święty w stroju liturgicznym jest gotowy do głoszenia słowa Bożego, udzielania sakramentów św. Ręce w uniesieniu: prawa zdaje się błogosławić, wskazywać na niebo, lewa zaś trzyma krucyfiks. Uderza w nim wielka odwaga bohatera, który w imię Ukrzyżowanego nie lęka się niczego.

Dolna część obrazu przedstawia nawróconą królową Indian w otoczeniu poddanych oraz uciekającego pochylonego ciemnoskórego demona, który nie może patrzeć na krzyż i świętego.

Nad głową królowej, w tle ukazany jest płynący statek, zaś u jej stóp leży rozbita głowa bożka.

Obok obrazu znajdują się drewniane rzeźby: św. Jan od Krzyża, który w lewej dłoni trzyma krzyż, a jego twarz jest pełna skupienia i kontemplacji oraz św. Tomasza Apostoła. Święty trzyma w dłoni księgę, a jego wzrok utkwiony jest w niebo.

Freski w tej kaplicy poświęcone są św. Ignacemu Loyoli, założycielowi zakonu jezuitów, które niegdyś współgrały z obrazem tego świętego.

Na sklepieniu fresk przedstawia świętego Ignacego, który klęczy w sutannie i płaszczu z peleryną, przed kulą ziemską jakby chciał pokazać, że dzieło jezuitów zmieniło ten świat.

Cała scena otoczona jest wieńcem laurowym z napisem: ,,Jakże ziemia jest w pogardzie, gdy spostrzegam niebo”.

Na jednym fresku Ignacy ukazany jest w stroju szlacheckim, studiując ,,Żywoty świętych”. Z prawej strony ukazuje się zmartwychwstały Chrystus w chmurach.

U dołu na balustradzie widnieje napis: ,,Uczynił go podobnym na świętą chwałę”.

Po drugiej stronie kaplicy pojawia się scena przedstawiająca św. Ignacego w stroju zakonnym, pochylonego nad klęcznikiem, wpatrującego się w ukazującą się Matkę Bożą z Dzieciątkiem. Pod spodem umieszczony jest napis:,, Ten jest znakiem Boga”.

Przechodząc do następnej kaplicy, mijamy epitafia umieszczone na filarach. Na jednym znajduje sie epitafium biskupa Fulmana (1866-1945), który w 1927r. sprowadził do Katedry kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Biskup Fulman spoczywa w kryptach naszej Archikatedry.

Po przeciwnej stronie znajduje się epitafium poświęcone Słudze Bożemu biskupowi Stefanowi Wyszyńskiemu (1901-1981), późniejszemu Prymasowi Polski. W katedrze jako biskup pracował w latach 1946-1948.