Z racji święta św. Stanisława Kostki proponujemy lekturę tekstu ks. dra Jana Niecieckiego (napisanego 12 III 2008 r.).
Kult Stanisława Kostki zaczął się spontanicznie rozwijać zaraz po jego śmierci (umarł w nocy z 14 na 15 VIII 1568 r.). Począwszy od 1580 r. obrazki (odbitki graficzne) z jego wizerunkiem z tytułem „Beati”, po uzyskaniu wymaganego pozwolenia, rozsyłano po całym świecie. 14 VIII 1606 r. (a więc w dniu upamiętniającym jego śmierć) papież Paweł V zezwolił na oddawanie Stanisławowi Kostce publicznej czci, co było wówczas równoznaczne z beatyfikacją. Po wielkim zwycięstwie nad Turkami pod Chocimiem 9 X 1621 r. kult bł. Stanisława Kostki, w Polsce dotąd raczej prywatny i jezuicki, stał się „powszechno-narodowym”. Przywiezione nieco wcześniej do Polski (28 VII 1621 r.) relikwie głowy bł. Stanisława – był to dar generała jezuitów dla króla Zygmunta III – stały się odtąd jakby „palladium” (świętość, tarcza chroniąca od niebezpieczeństwa) Rzeczpospolitej „w półwiekowej wojnie z pohańcem”.
W Lublinie, w kościele o. jezuitów (obecna katedra) jakiś wizerunek bł. Stanisława Kostki musiał znajdować się już przed 1630 r., skoro 21 XI tegoż roku 99 świadków (burmistrz, rajcy, ławnicy i inni mieszkańcy Lublina), podczas tzw. procesu lubelskiego (był to jeden z procesów odbywanych wówczas w Polsce w ramach starań o kanonizację błogosławionego), zeznali „iż za przyczyną bł. Stanisława Kostki Soc. Jesu, któremuśmy nas wszystkich i wszystko miasto nasze przez ślub przeszłego i teraźniejszego roku podczas złego powietrza z ufnością pod opiekę oddali, doznaliśmy cudownej obrony od morowego powietrza i że Pan Bóg nas i wszystko miasto lubelskie, gdy wkoło Lublina naszego zewsząd powietrze panowało i srożyło się mocno i w samym się już Lublinie pokazało, przecie jednak uchować raczył”. Z wdzięczności za to, miasto Lublin wzięło bł. Stanisława Kostkę za swego patrona, ofiarowało też srebrną lampę przed jego ołtarz w kościele jezuickim.
Od tego momentu kult bł. Stanisława Kostki wzrastał w Lublinie coraz bardziej. Wkrótce wzmógł się jeszcze bardziej, gdy rozniosło się, iż 31 VII 1632 r. wizerunek tegoż błogosławionego „płakał” w domu Jana Kucharza, położonym na drodze do Dysa (obecnie ul. Lubartowska). W tym samym roku „płaczący” obraz przeniesiono do kościoła jezuitów i umieszczono w kaplicy książąt Olelkowiczów-Słuckich w wykonanym niedawno ołtarzu ku czci bł. Stanisława, zastępując nim zapewne znajdujący się tu wcześniejszy wizerunek tego błogosławionego. W niedługim czasie wykonano w kopule kaplicy sztukaterie oraz malowidła, ukazujące sceny z życia błogosławionego (w strefie dolnej) i cuda zdziałane za jego wstawiennictwem (w strefie górnej) – w tym wymienione powyżej dwa cuda „lubelskie”. Świadectwem kultu bł. Stanisława Kostki w Lublinie było też wystawienie w 1632 r. przez uczniów miejscowego jezuickiego kolegium dramatu Wizerunek obrony Królestwa Polskiego przez bł. Stanisława Kostkę, opartego na wizji ojca Mikołaja Stanisława Oborskiego, dotyczącej wstawiennictwa tegoż błogosławionego podczas bitwy chocimskiej w 1621 r.
Sława cudownego obrazu bł. Stanisława Kostki z lubelskiego kościoła jezuitów rozeszła się z czasem po całej Polsce. Wydaje się, że był to wówczas najbardziej czczony jego wizerunek w całej Rzeczypospolitej (głównym sanktuarium bł. Stanisława Kostki w Polsce był jednak kościół św. św. Piotra i Pawła – jezuitów w Krakowie, gdzie przechowywane były jego relikwie). Nic więc dziwnego, że król Jan Kazimierz „wyprawiając się z wojskiem pod Beresteczko. zatrzymał się w Lublinie i długo modlił się przed onym obrazem płaczącym z domu Jana Kucharza do kościoła 1632 r. wniesionym, który znów po te czasy obficie łzami się zalewał, polecając gorąco siebie i wojsko i Rzeczpospolitę potężnemu jego orędownictwu. Jakoż zwycięstwo beresteckie 1651 r. przypisywał król, a z nim naród cały, orędownictwu bł. Kostki”. Król, dopełniając ślubu złożonego podczas modlitwy przed cudownym obrazem, ofiarował w 1654 r. złotą sukienkę na tenże obraz.
W 1832 r., w czasie gdy dawny kościół jezuitów był już katedrą diecezji lubelskiej, obraz św. Stanisława Kostki (w międzyczasie bł. Stanisław został kanonizowany – 31 XII 1726 r. przez papieża Benedykta XIII) usunięto, a w jego miejsce zawieszono słynący łaskami Krzyż Trybunalski, przeniesiony, wraz z Najświętszym Sakramentem, z opuszczanego wówczas staromiejskiego kościoła św. Michała Archanioła.
Zwiedzanie kaplicy Krzyża Trybunalskiego z obrazami św. Stanisława Kostki